De heilige en de verzoeking

De heilige en de verzoeking

De heilige en de verzoeking, dat is weer nieuws. Nu er in Kansas in de kelders van hun Nelson-Atkins Museum of Art een onbekend werkstuk van Jeroen Bosch is opgedoken. Komt mooi uit in verband met de grote Bosch tentoonstelling in 2016. De Verzoeking van de Heilige Antonius is duidelijk een deel uit een groter paneel. Best jammer, al dat zagen.

Het onderwerp is veel vaker uitgebeeld. Een heilige, die verleid wordt. Door naakte schoonheid of door monsters. Wat boeit daar zo? Draait het om middeleeuws moralisme? Is het gepreek?

Wat als we de hemel en hel nu eens uit de afbeelding weg gummen? We laten de duivel er nu ook eens buiten. Met al zijn fantasievol geschilderde verzoekingen. De verbazingwekkende monsters.

Die lijken overigens niet eens grip op de heilige te hebben.

En: de meerwaarde van een heilige, wat is dat eigenlijk?  ( we zitten toch een beetje in de Paassfeer)

Scheppen

Wat blijft er dan nog over van het beeld dat Jeroen Bosch schilderde?

Kijk naar de gezichtsuitdrukking van de heilige: heel stilletjes en teruggetrokken in zijn binnenwereld. Gefocussed. Zo vult hij zijn kruik met het water uit de heldere stroom.

Hij ziet ze niet eens, de duivels en demonen.

Zijn concentratie verbreken ze niet. Hij schept.

Als bij een creatief proces. Dan is het zaak alleen maar naar de influisteringen van binnenuit te luisteren. En je daarop te concentreren. Antonius blijft helemaal bij zichzelf.

Iedere afleiding – of verzoeking – geeft verstoring. Zonde van de sprankelende ingeving. Zonde van het proces dat zich zojuist nog afspeelde. Zonde…

Bron

Maar hij houdt zich heel. Tegenover de zuigkracht van de verleiding. Hij gaat er niet op in. De verzoeking zou alleen maar tot versplintering van zijn aandacht leiden…

En weg is het sprankelende moment.

Het woord heilig heeft zijn oorsprong in de woorden heel en heil . Heel blijven of genezen zijn als antwoord op de – dreigende – versplintering van de eigenheid.

Een moderne kijk daarop laat de zuigkracht van de verleiding op een andere manier zien: kijk hier. Deze “verzoeking” lijkt vooralsnog te slagen. Of kijk hier (link na 15 april beschikbaar).

Heel

Maar de Antonius van Jeroen Bosch blijft heel.

En schept.

Uit de bron.

Al 500 jaar lang.

Voor een groet van mijn hand aan JeroenBosch, kijk hier.