De schemering van Mark Rothko. Recept

De schemering van Mark Rothko (2). Het recept voor het maken van goede kunst.

Volgens de schilder Mark Rothko is er een recept voor het maken van goede kunst. Jawel, gewoon een receptje, een stappenplan. Dit zijn de ingrediënten – volgens hem:

1 Je bent bezig met de dood, leuk of niet, en je gaat je griezelige gevoelens daarover nou eens niet uit de weg. Dat was altijd dicht bij hem. Daar zoek je dan de goede kleuren bij, en vormen;

2 Ah! Er mag sensualiteit in! Dat moet zelfs, gebruik de lust. Vindt daar de kleurencombinaties maar eens voor: en pas op, daar zijn steeds weer verschillende van. (En ook date ene: nuances!)

3 Maak het spannend, roep conflicten op. Kijk naar het detail hierboven: Het geel probeert het blauw de tent uit te knokken, lokt uit, klaar voor de vlucht. Maar het blauw geeft geen krimp. Het stroomt rustig door. En heeft krachtige medestanders op de achtergrond (donkerblauw.) Stel ik me voor bij het detail, kijk maar eens tussen je wimpers door. En anders ben je me even kwijt, sorry, komt goed.)

Of stel je bij een ander werkstuk (kies er maar een uit) dit voor: een hele spannende ontmoeting, sensueel… Soms zinderen Rothko’s kleuren waar de kleurvlakken elkaar voorzichtig raken, of de vlam nu in de pan gaat slaan, maar dan toch blijven ze – grotendeels – ieder hun eigen plek. In hun eigen kracht misschien. Beteugelde driften. (Ik verzin ze waar ik bij sta. Maar beeld je het in, kijkend naar zo’n schilderij, en je kunt er toch meer aan ervaren dan je eerst voor mogelijk hield. Dat is een mooi beginnetje.)

Volgende ingrediënt

4 Ironie. Spannend, dacht je net dat je al een eind was, maar nou moet iedereen nog extra gaan opletten ook: alle zojuist genoemde ingrediënten worden op scherp gezet.

5  Humor en speelsheid, om het nog net een beetje menselijk te maken, net als:

6 Vluchtigheid en toeval, dat heb je ook nodig.

7 en dan tot slot: hoop. Net genoeg om niet helemaal ongelukkig te worden van de zwaarte van de eerdere onderwerpen.

Waarmee hij eigenlijk de boel weer ondersteboven haalt: Neem het niet zo serieus, zegt hij dus tegelijkertijd, lach er maar een beetje om: er is altijd nog een (hele kleine) kans op een goede wending. Toch? Heus wel! (Gek op ironie, die man.)

Dus

Dat werkt dan allemaal op je in, als je het (on)geluk treft voor een schilderij van Rothko terecht te komen. Er oog in oog mee komt te staan, peentjes zwetend en wel. Het komt vooral “uit de verf ” als je er met je neus bovenop staat. En niet denkt. Hij zocht die uitwisseling met de kijker echt wel, hij voelde zich verbonden met de maatschappij, met zijn wereld, alsof hij er een relatie mee had. En dat wilde hij beïnvloeden, met stilzwijgende, visuele kunst. Een shot diepgang tegenover de oppervlakkigheid van het moderne leven. Hij had grootse plannen: niets minder dan een betere wereld.

Wat je opmerkt in zo’n schilderij, dat kan echter net zo goed een eigen beleving zijn, een waar de schilder niets mee te maken had, wie zal het zeggen? Het allerbelangrijkste is, dat je leert toe te laten. Te ervaren wat zich aandient, voor jouzelf. Ontspannen en ontvankelijk leren zijn voor de vibrerende kleuren en oppervlaktes van zijn schilderijen. Die komen echt wel ergens vandaan, hij heeft er genoeg voor meegemaakt, en er hard genoeg voor gewerkt. Probeer na te gaan wat je nu eigenlijk voelt. Er is niets mystieks aan, ook niet volgens Rothko zelf.

Ik wed dat je daar nooit tijd voor hebt. Of neemt

Misschien duikt daar nu net een invalshoek op, die je nog niet kende. In ieder geval een opening naar een nieuw terrein binnen jezelf. Intuïtief noemen ze dat.

Nou, en dan heeft Rothko z’n zin.

Ik vindt het zelf een prachtig recept. Ben benieuwd wanneer ik het waar zal kunnen maken.

Hierbij: natuurlijk een detail uit werk van Rothko. Overigens heb ik het hier steeds over zijn latere werk. Lees ook de andere artikelen over Mark Rothko. En kijk hier eens als het dan toch over intuïtie gaat. Kan kunst de wereld veranderen? Neem een uurtje om te kijken naar Simon Schama’s video over Mark Rothko en diens ambities. Waarin ook aan bod komt hoe denken hem aanvankelijk in de weg gezeten zal hebben.