‘Art’ is the wrong word: Alice Neel

‘Art’ is the wrong word: Alice Neel

“Art is the wrong word”, dat zegt Alice Neel, de schilderes die momenteel in het Gemeentemuseum Den Haag een overzichtstentoonstelling heeft. “Art could be called a ‘search’. The search for freedom. But ofcourse, freedom does not exist”, merkt zij op in de documentaire die haar kleinzoon over haar maakte. Als een open zenuw leefde zij, schilderde zij. De eeuw waarin zij leefde (1900 – 1984) vindt zijn weerslag in haar werk, en ook haar sociale visie, en haar leven als vrouw (in een overigens door mannen wel heel erg gedomineerde wereld).

Echt

Het werk knaagt aan je, dit is de rauwheid van het bestaan op aarde: het leven is niet leuk vindt zij. Ziet verscheurdheid. Maar zij kijkt er niet van weg, vlucht niet in mooi vormgegeven illusies, en evenmin in fraai abstract getheoretiseer. Heroïsch treedt zij het tegemoet: de neerbuigende, afwijzende man als model (Geldzahler, ’67), de woeste kracht van zwangerschap en moeder zijn, verlies, dood en geweld, en onversaagd: haar eigen ouderdom. En met open vizier: ze kijkt haar modellen recht aan, en zij kijken terug. Dat is heel zwaar, zo openstaan, terwijl je je ook nog op het werk moet concentreren. Echter kun je het niet krijgen. En zij doet het zonder enige voorstudies, of schetsen, al dat schilderen. Gewoon in de woonkamer, gewikkeld in een goed gesprek, of met een kind dat niet stil kan zitten, of met het verdriet te moeten toezien hoeveel jonge mannen de dood in gejaagd worden tijdens de Vietnam oorlog. Een messcherpe blik.

En altijd in een keer raak. 

Daar gaat die penseel, met de verf, en duikt middenin het grote witte vlak van het doek. Trekt z’n spoor en kiest. Onbevangen. Vlek voor vlek, lijn voor lijn. Ik zou zeggen: haar vrijheid heeft ze allang gevonden: in het schilderen zelf. 

Hierbij: detail uit het schilderij over Heartley, haar zoon, somber in de tijd van de Vietnamoorlog. (Alice Neel had een grote hekel aan het woord portret, en terecht. Dus ik gebruik het ook niet hier.)  Enkele van mijn ‘portretten’. Meer over de ‘open zenuw’, lees Dunschillertje. Genoemde documentaire is te zien in het museum, info: Gemeentemuseum Den Haag.  T/m 12 februari 2017. Meer over kunstenaars en hun modellen: Lotta Blokker.