Het gat in de werkelijkheid

Het gat in de werkelijkheid, iets van kunstenaars?

Kunstenaars, dat is het soort volk dat graag de regels op z’n kop zet. Echt wel. Ze zouden ze het liefst slopen. Een bestaande visie, dat is iets om te onderzoeken. Tegenaan te schoppen. Zij zijn bereid het hele stelsels van opvattingen, die in wezen onze realiteit uitmaken, op losse schroeven te zetten, altijd op zoek naar nieuwe mogelijkheden, naar groei. Ze schoppen een ‘gat in de werkelijkheid’. (Of ze vinden dat gat, zomaar ineens, op een verdwaalde achterafmiddag.) Waarom doen ze dat? Misschien vermoeden ze een opening naar een onverwacht perspectief. Ze willen ‘om het hoekje kijken’, om het hoekje van de realiteit. De realiteit, zoals wij die met z’n allen als echt en tastbaar denken te ervaren. Ze stellen die ‘waarheid’ die, we altijd maar aannemen, op de proef, het is een speurtocht, naar meer kwaliteit van leven.

Aha, de filosoof

Plato, de filosoof uit de 4^e eeuw v. Chr., legde dat zo uit: in een duistere grot zitten, vastgebonden, toeschouwers van een schaduwenspel dat op de wand geprojecteerd wordt. Zij houden dat, wat zij zien, zonder meer voor de werkelijkheid, want zij hebben nog nooit iets anders gezien: zij kunnen niet omkijken. Maar als zij zich om zouden draaien, zouden zij buiten die grot het zonlicht zien, en de veroorzakers van die schaduwen. Zij zouden daar, buiten de opening van de grot – het gat van hun werkelijkheid – een andere realiteit zien. Misschien wel de echte wereld. Maar zij zitten vast in de donkere grot en kennen niets anders.  (Kijk hier hoe Plato in wordt uitgelegd, in een klei-animatie.)

Er zijn nogal wat kunstenaars, die de dingen niet klakkeloos aannemen, en op zoek zijn naar hun eigen kijk op de wereld. Maar zo zijn er meer, zelfs wetenschappers en uitvinders.  Al ‘spelen’ die eerder met bijvoorbeeld natuurkundige regels.

Ook al wetenschappers?

Galilei, Italiaans natuurkundige van rond 1600, kent men van de twee bollen die hij van een toren gooide. Om te bewijzen dat de grote niet sneller viel dan de kleine. Wat iedereen destijds voor zoete koek had aangenomen. Dat was de waarheid – dacht men. Hij onderzocht ook, maar hij moest wel heel voorzichtig zijn. Rammelen aan de regels was link destijds: de Inquisitie lustte hem wel rauw.

En neem nou zo’n Einstein: veel te nieuwsgierig die man, haalde wel meer dan natuurkundige wetten overhoop… en hij vond hele nieuwe vergezichten. (Lees verder na de afbeelding.)

En kunstenaars dus

De surrealistische schilder Rene  Magritte, om maar een kunstenaar te noemen, puzzelde onze ‘realiteit’ ook graag in een volkomen ander daglicht. Bij het beroemde schilderij Ceci n’est pas une pipe daagt hij je uit. Om tot het besef te komen, dat het hier niet om een pijp gaat. Maar om een schilderij, om verf op doek. En om een paar letters, lijntjes eigenlijk. Sterker nog: dat het eigenlijk alleen maar draait om een gedachte in je eigen hoofd. En dat is het. Niet meer dan een idee in je hoofd. Kun je je dat realiseren? Heel even maar?  (Lees verder na de afbeelding.)

Het is alleen maar een gedachte

Want wat is een gedachte nou helemaal?  Is wat wij denken daarom dus ook ‘de realiteit’? En daar hebben we de breinbreker. Letterlijk.  (Lees verder na de afbeelding.)

Breek je brein, doe de test

Want doe de test maar eens:

kijk naar het schilderij en laat die gedachte ‘Pijp’ eens los. Laat dat idee in je hoofd leeglopen als een balloon, zo’n gedachtewolkje in een stripverhaal. Zet de gedachte even ‘opzij’. En vervang het niet meteen met een andere gedachte. Of laat ze voorbij razen, al die gedachtes, en wees er niet mee bezig, maar kijk even naar de ruimtetjes die er tussenin opduiken. Nu even geen ‘ja, maar’.

Dan is er eventjes niets. Het is even stil. En daar draait het om. Daar is het: de ruimte. Ruimte voor eindeloze mogelijkheden. 

Daar is het gat. Het gat – in de werkelijkheid.

Daar ben je zelf.

Hierbij: detail van een pentekening uit Het Stille Boek, een project uit ’83. De ontdekking van een grotere wereld. Door een gat. In de werkelijkheid.

Kijk ook eens bij Flow.  En ook bij Anton Heyboer: in zijn ‘systeem‘ zit een ‘punt 4’. Dat heeft veel weg van dat ‘gat’. Er zit systeem in zijn gekte.