Hoe maakt u dat? Armando
Hoe maakt u dat? Armando
Armando (1929 – overleden op 1-7-2018) publiceerde op 2 april 2017 zijn dichtbundel Liever niet. Dat was een karwei waar hij toen met gezonde tegenzin aan begon, maar hij had kennelijk geen keuze. Lees het gedicht waarin hij met dubbele gevoelens de lente ziet komen en weer gaan. De lente ja – maar dan rauw. Ook hier proeft hij slachtofferschap: de natuur wordt met geweld genomen.
Lente
’t Is bijna lente,
de knoppen zijn al weerloos,
de takken steken hun armen uit
en de groei heeft de bloei ontdekt.
_
Het blijft voorlopig lente,
omdat het gretig groen is.
_
Het was de luidruchtige lente,
die even heeft geglimlacht.
Kunstenaar
Als kind moest Armando toezien hoe het bos waarin hij eindeloos speelde veranderde in een plaats vol wreedheid en onmenselijkheid. Of is dat menselijkheid? Onbegrijpelijk Kamp Amersfoort, Tweede Wereldoorlog. En hij zag het allemaal. Wat volwassenen, ‘de grote mensen’, elkaar aandoen. En dan, na jaren en jaren, terug op die plek – te zien dat diezelfde groene natuur, levend als altijd en overal, alle sporen van de gruwel had doen verdwijnen. Verbijstering, maar meer nog dan dat: argwaan. Voorgoed. Het maakte hem tot vormgever van het onuitgesprokene. En van het onuitspreekbare. Hij durft het aan de shock van een getraumatiseerde generatie tastbaar te maken. Hij moet wel.
Onder ogen zien
Tegen wil en dank krijgt het onbevattelijke een vorm bij hem. Bewustworden en durven voelen is voorwaarde voor verwerken. Hij heeft een antenne waarmee hij juist die dingen oppikt die gaan rondzwerven in de ruimte, in het donker, zolang wij wegkijken en weigeren onder ogen te zien hoe groot onze angst en afgrijzen is. Hij weet ervan.
En dan
En dan – blijk je therapeut te zijn – voor hele volksstammen.
Je zal maar kunstenaar wezen.
Maar hoe maakt u dat, Armando?
In onderstaande korte video, gemaakt bij de presentatie van de bundel vertelt Armando nog maar eens aan Yvonne Ploum over hoe dat gaat, gedichten maken. ‘Ze doemen op uit de duisternis’. Kennelijk is hij er op gespitst om te horen wat er te horen valt in de stilte. En daar meteen iets mee te gaan doen. Vergelijk dat eens met de TED-talk van schrijfster Elizabeth Gilbert in de blog En dan heb je een hit geschreven.
Hierbij: Blätter, Armando. Een gevoel van – er klopt iets niet. Volle levenskracht maar tegelijkertijd wanhopige geïsoleerdheid. En andersom!
Conny Meslier maakte de video en ook het gedicht koos zij uit de bundel. Hier is meer te lezen over die duisternis: schemering en creativiteit. En omdat Armando het daar over heeft in de video: dit is een heel gedicht met ‘Ik’: Hoe niet.
Meer info: In 2017, bij het verschijnen van deze laatste dichtbundel, trad Armando op met gedichten en muziek van Oleg Lysenko in Amersfoort.
Geef een antwoord