De schemering van Mark Rothko, dageraad

De schemering van Mark Rothko (3). Duisternis. Of toch een rozevingerige dageraad?

Mark Rothko beschouwde de kleurvlakken in zijn schilderijen als toneelspelers. Op hun podium een rol spelend. Echte karakters, met een een echt plot. Over de grootste menselijke emoties.

Uiteindelijk gebruikte hij zo weinig mogelijk vormen. Er bleven vaak alleen maar bijna horizontale kleurvlakken over. Daarmee kon hij in ieder geval kleuren goed tot hun recht laten komen. Zo was er weinig afleiding door allerlei vormen, en hun mogelijke betekenissen. Een groter rood vlak tegenover een veel kleiner geel, bijvoorbeeld, heeft een ander effect dan andersom.

Dus daar werd zorgvuldig afgewogen. Wie was er sterk, en wie zwak. Wie zou er recht door zee zijn, en wie manipulatief. Binnen in het vlak veranderen de kleuren ook bij hem: door vegen en schrapen ontstaan verschillende nuances. Net echte mensen, met hun stemmingen en veranderingen van standpunt.

Waar de kleurvlakken elkaar raken is ook zelden een rechte lijn te zien: daar gebeurt van alles.

“Ik zie er anders niets in”, probeert iemand me soms duidelijk te maken. “Beetje poezelig gedoe, deze”.

Zoen

Ooit verliefd en verlegen geweest? O zo voorzichtig de grenzen van een ander mens verkend? De huid aangeraakt, warmte gevoeld? Een eerste zoen? Gemerkt hoe twee zo verschillende persoonlijkheden, elkaar beginnen te beïnvloeden? Een voorzichtige romance – nog niet helemaal wetend of je er in mee wilt gaan. Toch gebiologeerd? Extase die je lokt?

Misschien twijfel je: zie ik hier een wonder… Of alleen maar schone schijn? Maar met daaronder een – nauwelijks bewuste – niet te temmen kracht? Kijk, zulke gevoelens en andere, het drama van de mens, dat waren Rothko’s onderwerpen.

Dat was de uitdaging die hij zijn publiek voorlegde.

Ga er eens goed voor zitten. Laat het op je inwerken. Durf je eigen gevoel te voelen. Het zou dan allemaal opgeroepen kunnen worden door de aftastende grens tussen deze twee kleurvlakken. Zie in het detail hierboven.

Zon

Maar: een ander ziet een avondzon. Misschien schiet je een flard muziek te binnen. Of de klank van een instrument.

Inderdaad, of…  toch helemaal niets. Je moet de juiste stemming maar hebben.

Ik maak uitsnijdingen van schilderijen voor de blog. Daardoor zie ik duidelijk: de uitdrukking verandert, zodra ik de compositie wijzig. Ook worden de kleuren hier niet zo best weergegeven.

Mark Rothko zou zich in z’n graf omdraaien: ik doe zijn zorgvuldig opgebouwde toneelstuk teniet.

Maar – probeer toch maar even publiek te zijn.

(Soms vraag ik mij af. Heeft hij rekening gehouden met de “nabeelden”?  Beelden die je kunt zien als je lang naar een object staart? Dezelfde vormen in complementaire kleuren. Die mengen zich, althans voor mij, met de kleuren en vormen op het schilderij. Zou je denken?)

Hierbij een detail uit “Untitled, 1951”, Mark Rothko. Lees ook de andere artikelen over Mark Rothko. Dit is de video van het Gemeentemuseum Den Haag n. a. v. de grote expositie in 2015. (Duur ca 14 minuten)