Surprise! Piet Mondriaan en Anton Heyboer – ze doen hetzelfde (1)

Surprise! Piet Mondriaan en Anton Heyboer – ze doen hetzelfde (deel 1)

De snelste ben ik niet, maar ik ben nog net op tijd: hun werk is (nog) naast elkaar te zien in het Gemeentemuseum Den Haag, daar kun je kijken of ik gelijk heb: Piet Mondriaan (1872) en Anton Heyboer (1938) doen hetzelfde. De verrassing schoot mij net ook bijna in het verkeerde keelgat hoor, samen met m’n eerste slokje koffie van de dag. Hetzelfde? Die twee? Nee eerlijk, nee echt! Eerst zijn er de lijnen. Wat onthullen die lijnen voor ons? Zo verwarrend verschillend hun werk er ook uit mag zien, er is iets mee. Iets dat hetzelfde is. Het verschil? Heyboer kerft zijn lijnen in het zink alsof hij in je vlees kerft. Hij gaat door tot op het bot. En de lijnen van Mondriaan zijn strakgespannen snaren in een weidse stilte. Raak ze aan en ze trillen. Zo begint alle muziek en iedere klank. En Mondriaan danst zijn snaren. Maar nu wat er overeenkomt:  

Kaal en radicaal

Piet Mondriaan kleedde in zijn schilderijen al het zichtbare uit (geen molens in de maan of in de zon meer; alleen de puurst mogelijke kleuren), en legde al het persoonlijke (van zijn schildertoets, zijn meningen of emoties) af. Steeds verder ging dat. Waardoor uiteindelijk de onderliggende structuur van alles, het hele leven zichtbaar kon worden.

Anton Heyboer was uitgekleed geraakt door de klappen van het leven, zijn gevoeligheid en zijn geestesziekte. Daardoor kwam hij terecht bij de kern van zijn eigen bestaan, en die is hetzelfde als de kern van het leven in het algemeen. Zoals je een pilletje uit een doordrukstrip duwt, zo zakte hij door de flinterdunne bodem van de ‘menselijke beschaving’. Ook zijn werk was kaal en radicaal geworden. En onthult ordening in de chaos: het systeem.

Lees het vervolg: Het grootst mogelijke denkraam – Piet Mondriaan en Anton Heyboer.

Hierbij: Detail uit Compositie met rood, blauw en geel, Piet Mondriaan, 1939-1942. En een klein detail van Vrouw als vrouw, ets van Anton Heyboer.

Meer: Piet Mondriaan is t/m 24 september 2017 te zien in het Gemeenstemuseum Den Haag, en Anton Heyboer t/m 4 februari 2018.