Piet Mondriaan en het ei van Anton Heyboer (5 en slot)

Piet Mondriaan en het ei van Anton Heyboer (deel 5, slot)

Te zien in het Gemeentemuseum Den Haag: hoe de gekte zijn tanden in Anton Heyboer had gezet en bezig was hem te verslinden, en hoe hij zich daar uit alle macht tegen verzette. Dat maakt zijn werk zo dramatisch, en echt niet alleen maar tot 1975. Het maakte hem ook tot de ’technisch tekenaar’ van de menselijke ziel, die hij begreep als een begenadigd psycholoog.  Het systeem dat hij tekende was zijn houvast. Dat, en zijn onophoudelijke werken. Daarvoor moet je ontvankelijk zijn, en gevoelig tot in al je vezels. En in dat systeem zie je het spel van twee heel verschillende krachten: man en vrouw… (Misschien moet je wat meer gelezen hebben van de vorige blogs over dit onderwerp voordat je verder leest? Ik weet het niet. Maar:)

Alles is kut

Gewaarworden. Dat is de grote kracht van (de) vrouw, en dat is niet iets waar het denkende deel (lees mannelijk) van je brein toe in staat is. Heyboer schatte in dat ‘vrouw’, zijn eigen vrouwelijke kant, dan ook in als de grondslag van alles: ‘Alles is kut’ – zei hij, en dan bedoelde hij echt wel iets anders een baaldag.

Weerloos?

Heyboer negeerde zijn ‘vrouw’ niet, drukte het niet weg in onbewustheid – de onschuld van zoiets als een ‘Maria’ was juist het enige dat hem redde van het doordraven van zijn denkende brein. En vooral: de man kan er een slinger aan geven, maar alleen een vrouw baart. Al doe je die krachten nog zo af als zacht en niet te vatten. ‘Alles van waarde is weerloos’ merkte Lucebert op.

(Tekst gaat verder na de illustratie.)

Haan 

Heyboer ondertekende zijn etsen daarom vaak met de haan – die de waarschuwing kraait dat de mens zijn ware wezen verraadt – met in z’n buik een ei, het vrouwelijke scheppende principe, dat leeft in de diepte van de man. Denk aan Yin en Yang, als de ene kant te machtig wordt verschijnt er een kiem van de andere kant in. Dat ei brengt leven voort. Is dat de Muze? Voor menig (mannelijke) kunstenaar is dat vrouwelijke de voorwaarde om te kunnen scheppen.

Mondriaan

Ook Mondriaan beleefde dat zo, zonder de vrouwelijke kant geen nieuwe mogelijkheden. Evolutie heet het blauwe schilderij dat hij in 1911 maakte (zie hieronder). Drie vrouwen, drie stappen in het bewust worden van zijn vrouwelijke kant: links is ze nog weggezonken – of weggedrukt – in de slaapstand, onbewust.  Maar rechts luistert ze al stil naar wat ze intuïtief aanvoelt, en in het midden is ze klaarwakker en ze ziet helder, ze ‘weet’ – maar van een andere, nieuwe kwaliteit – als je het afzet tegen het pure denken en beredeneerd onderzoeken.

Schok

Mondriaan is zich destijds wel naar geschrokken van de manier waarop hij dat in alle enthousiasme had uitgebeeld: als een letterlijk soort stripverhaal. Daarom wilde hij het nooit meer hebben over dat schilderij, maar zag niet af van de inhoud ervan. Die droeg hij zijn hele leven met zich mee en liet de vrouwelijke manier van waarnemen – van wat nog niet zichtbaar is – zich volledig ontplooien. Nieuwe inzichten uitdrukken is de kracht van zijn werk.

Victory 

Genoeg victory om ervan te kunnen dansen. Ze hebben hun ei gelegd, die twee mannen. (Beluister het interview over Mondriaan. 45 minuten met 5 x Mondriaan-muziek er tussendoor.)

(Dit is het vervolg van: Knetterende Boogiewoogie, of heel veel vrouwen – Piet Mondriaan en Anton Heyboer)

(Dit is het slot van een serie over Piet Mondriaan en Anton Heyboer, zie hier terug voor deel 1: Surprise! Piet Mondriaan en Anton Heyboer doen hetzelfde) Lees over Het systeem van Anton Heyboer  (Meer info onder de illustratie.) 

Hierbij: Details van etsen met de handtekening van Anton Heyboer: met de haan met een ei in de buik. En een detail van Evolutie, Piet Mondriaan 1911,

Meer: Na komend weekend is de Mondriaan expositie in Gemeentemuseum Den Haag afgelopen. De Heyboer expositie is t/m 4 februari 2018.