Richard Serra en het wonder van de tijd – en de ruimte

Richard Serra en het wonder van de tijd – en de ruimte

In Museum Boijmans Van Beuningen zijn Serra’s megalieten van  tekeningen, speciaal voor Rotterdam gemaakt, nog tot en met dit weekend te zien. En daar is ook werk van hem als beeldhouwer te vinden. De corten-stalen wanden van zijn werken zijn enorm – als een roestbruin onneembaar fort. Ze kneden de ruimte die er voor jou overblijft in nieuwe vormen – ongrijpbare vormen. Je kunt je alleen maar laten sturen, zo’n beetje als tussen de geluidsschermen langs de snelweg door, maar dan van een heel veel grotere en subtielere kracht.

Een kind werd groot – erg groot

Serra nodigt je uit om te ontdekken wat hij, als klein kind, wandelend langs het strand al ontdekte: alles verandert. De weg terug langs de zee was compleet anders dan de weg heen. Serra laat je een spleet lucht zien boven je hoofd als je een werkstuk inloopt, en die verandert van vorm als je er loopt. Doet je de macht van de materie om je heen voelen. Materie die zelf  – onstuitbaar – ook van vorm verandert – weer verandert. En de ruimte waar je in bent, en waar je naar kijkt verandert. En jou erbij. 

Mama, zie je het niet?

Materie, ruimte, actie en tijd, dat zijn de vier ingrediënten die Richard Serra mengt in zijn ketel met toverdrank. Zware, stroeve materialen – die bepaald niet meewerken – laat hij de ruimte om zich heen uitdagen. Hele landschappen zelfs. Actie: dat zijn de werkwoorden die hij gebruikt, zijn ‘Verb-list’ (zie link onder), om zijn materiaal te bewerken. Actie is ook wat jij doet, en wat hij jou laat doen. Jij, als kijker, beweegt je door en langs het werk heen, stap voor stap, en ondergaat de veranderingen die hij oproept in je gevoel. Metamorfose, dat is zijn toverwoord. Wat hem ooit zo diep raakte als kind gunt hij ons. Zijn moeder kon het niet bevatten toen hij zei: Kijk dan, kijk hoe alles verandert! 

Ruimte

Met zijn grote metalen platen vervormt Serra de ruimte waar jij in bent. Hij speelt ermee. Ruimte, daar is heel veel van lijkt het, onmetelijk, het strekt zich overal uit. Daartegenover lijken zijn krachtige stalen platen toch wel heel futiel. Maar binnen de menselijke maat hebben ze wel degelijk effect. Doe een stap. Strek je arm uit. Of kijk omhoog, omlaag, naar alle kanten: en de ruimte bestaat.

Tijd

Ieder moment, iedere stap  zie je iets anders. Merk je iets anders. Ieder moment is anders. Rijg al die momenten aan elkaar als kralen aan een draad: en tijd bestaat. 

Het wonder

Maar dat rijgen, dat hoef je eigenlijk niet eens te doen. Dan heb je gewoon een enkel moment, hier en nu. Dat voldoet best. En dan bestaat tijd niet meer. 

En zonder het kijken, lopen, handelen – dan kun je ineens beseffen dat ook ruimte ook maar uiterst betrekkelijk is. Je hoeft er eigenlijk niet over na te denken, je hoeft eigenlijk niets te doen:

je bènt gewoon. Altijd al.

(Tekst gaat door onder de afbeelding. Als je die nog aankunt, tenminste.)

De ultieme verrassing van metamorfose

Maar wij weten niet beter. Wij duiken telkens weer diep in die nieuwe momenten. Omdat die momenten steeds weer anders zijn. En we wilen actie.

En Serra laat ons dat beleven.

Wonderlijk is dat: zonder veranderingen is er geen tijd. Pas als er tijd is is er verandering. 

Hierbij: details van werk van Serra.

Meer: Misschien heet het oudste boek dat gaat over het verstrijken van de tijd en de verschillende situaties die zich daar in voor kunnen doen, niet voor niets het Boek der veranderingen: Yi Jing. De expositie van de tekeningen Richard Serra in Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam duurt t/m 24 september 2017, er is daar altijd nog ander werk van Serra te zien. Serra aan het woord. The Verb List. Kijk naar Band. (Echt doen!) Meer Serra op deze site: Tekenen met Wasco – gek werd ik ervan, maar Richard Serra niet