Maar waarom dan? De vrouwen van Anton Heyboer

Maar waarom dan? De vrouwen van Anton Heyboer 

Onverbrekelijk verbonden met Heyboer en met zijn werk zijn ze – de vier vrouwen waar de huidige expositie in het Gemeentemuseum Den Haag iets teveel aan voorbij probeert te gaan. Ook al is menig werkstuk er totaal van doordrongen – het is de grondslag van zijn hele systeem. Hoe kwamen al die vrouwen ooit bij Heyboer terecht? Weet je, er is iets dat vrouwen beter aanvoelen dan wie dan ook. Over het leven. Dat lijkt heel geheimzinnig, want  het wordt zelden benoemd. Het heeft amper naam, je leert het niet op school. Maar net zoals de natuur zichzelf leeft vanuit een onmiskenbare grondslag, zo kent een vrouw, misschien onbewust, haar eigen grondslag beter dan wie dan ook. (Onderaan het commentaar van Lotti Heyboer op deze tekst.)

Van de bomen en het bos

Maar – als vrouw – je kunt dat bijna nergens herkennen, want vrijwel nergens in de wereld om je heen wordt dat erkend. Verloren voel je je dan. Van wat je om je heen ziet ‘klopt ergens iets niet, heel erg niet’. Je kunt je eigen draai niet vinden. En waar draait het dan wel echt om? Niet om glitter of glamour, maar om de weg naar binnen.

Het gaat om leven. Het gaat niet om ‘het’ leven, of om ‘jouw’ leven – je ziet soms door de bomen het bos niet meer. Maar – it stares you right in the face – leven is de grondslag, alles is leven. Datgene dat leeft, dat wat leven is, daar draait het om. Dat is niet vaag: het is gewoon zo’n grote waarheid, dat je het bijna niet meer kunt zien.

En dan loop je er eentje tegen het lijf die hetzelfde wel helemaal doorziet

Heyboer had dat prima begrepen, in zichzelf. Hij erkende de vrouwelijke kracht zonder meer, wat niet iedere kerel zomaar opbrengt. Of, misschien is het een taboe. En hij ‘leefde’ dat zelf en tekende dat en wilde het inzichtelijk maken, delen. En dat resoneert dan natuurlijk wel met je wezen – met wat je als vrouw aanvoelt, en je ziet daar in Den Ilp een kans om helder te krijgen wat je half onbewust allang vermoedt. Of dan tenminste de kans daarin gehonoreerd te worden, voor vol aangezien op dat fundamentele terrein. Zo vind je elkaar wel. 

Lijn in de gekte

Voor zichzelf ervoer Heyboer een systeem in alles. Hij leefde met symbolen en archetypen, dat waren geen dode vormen voor hem. Hij drukte ze voortdurend uit, ook in zijn werk. Neem dat getal vier, dat hij zelfs op zijn snuit schildert. En ‘vrouw’ was voor hem de grondslag van ‘leven’, noem het de ziel. Ziel is vrouw. Weet misschien iedere vrouw allang. Dus daarom waren deze vier vrouwen bereid zich door hem te laten schikken in het oer-patroon dat voor hem werkelijk leefde. Want waar alle losse puzzelstukjes samenvallen in de juiste samenhang ontstaat vanzelf een zwaartepunt dat aantrekt. Etsen afdrukken, fotograferen, bouwen, leven en werken – alles samen, in een vier-heid (Heyboer telde zichzelf nooit mee). Zoals een kristal of een bloem uitsluitend kan ontstaan volgens vaste wetten en patronen. Als de roos van een kompas – zo benoemt Heyboer het zelf, met de naald die consequent maar één kant op wijst. Dan maar afgeschermd van een wereld die dat nu juist helemaal niet begrijpen kon.

Therapie of liefde?

De vier vrouwen, vlnr: Marieke, Maria, Lotti en Joke, waren bereid tot het delen van Heyboers levensstijl, omdat ze snakten naar verduidelijking, naar een helderder beeld van wat ze van binnen voelden. Noem het therapie. Dat stuk van zichzelf niet te honoreren, dat was een te groot gemis.

Zo kan liefde beginnen. 

(Lees verder na de foto.)

Nog steeds kunst te koop

Zoals de beeldhouwer zijn materiaal verzamelt en de juiste vorm geeft of een choreografe schaaft aan haar dansers en, rekening houdend met ieders kwaliteiten en karakters, de juiste bewegingen aanwijst en hen de patronen van de dans laat volgen, zo werkte Heyboer aan de gemeenschap van vrouwen om zich heen. Vier in huis, die het werk hielpen te maken en (nog steeds, hoor!) verkopen, (kijk hier op hun webwinkel.  En hier zie je een eenvoudige verkoop site), en een vijfde aan de overkant van de weg.

Het ging om het geheel, dat kloppen moest – en leven. Noem dat maar geen kunst. 

Geen orgiën dus

En hoe ontzettend moeilijk het ook was – want we zijn en blijven mensen allemaal – toch meldt Lotti Heyboer: ‘Weinig seks, een sober leven, maar ik zou het zo weer opnieuw doen.’ Heyboer zelf zei: ‘Ik hou vijf vrouwen iedere dag bezig, door mijn hormonen niet naar beneden te sturen, maar naar boven’. (Afijn, noem het hormonen. Maar zien dat je daar de baas over bent, dat is toch wel een dingetje.)

Als iemand eenmaal het middelpunt gevonden heeft, dan trekt dat anderen aan. En het sloot voor de vrouwen aan op een diepe, onderliggende waarheid – teveel om het niet te doen .

(Overigens: van de vier vrouwen: Maria, Lotti, Marike en Joke, leven alleen Lotti en Joke nog steeds op de plaats waar alles begon, en leven en werken volstrekt in Anton Heyboer’s stijl, toegevoegd met wat zij daar inmiddels zelf aan verrijkt hebben. Want we blijven leren. Kijk hier. Inmiddels, ik schrijf dit in 2020, is Maria helaas overleden, en is Marike haar eigen weg gegaan.)

Lees hier hoe Lotti zèlf uitlegt waarom ze wilde blijven: De wilde God.  Lees over het systeem van Anton Heyboer. Hier leg ik dat uit op de radio. Meer over Heyboer.  

Kijk de video over de expositie.   Hier een andere video. (Lees verder na de foto.)

Comment: Dit was (via een andere weg ontvangen) reactie van Lotti Heyboer op deze tekst: 

“Het gebeurt maar zelden, dat iemand kan begrijpen wat we bij Ton deden. Waarom we naar hem toe gegaan waren. Dit is de allereerste keer dat het dan ook nog duidelijk onder woorden wordt gebracht.

Ik kon het niet eens zelf. Als je er midden in zit, zit je inderdaad tussen de bomen zonder al teveel zicht op het bos. Te druk met dag in dag uit echt leven.

Het ontroert me, ik wist niet dat het kon. Marjan, dank!”

Hierbij: Boven: de foto die Heyboer zelf had gemaakt voor het boek De drie bruiden, vlnr Maria, Lotti en Marike. (Oeps, de foto van Joke is weggevallen.) In kleur: vlnr Marike, Maria, Lotti, Joke.  Onder: Petra en Anton Heyboer zelf.

Meer:  Er is recent een dik fotoboek uitgegeven over het leven in Den Ilp Een leven als kunstwerk, kijk hier. Te verkrijgen bij de beschreven dames in Den Ilp (Verhalen – uit de eerste hand – te over op hun website, kijk hier.) Expositie van het werk van Anton Heyboer  t/m 4 februari 2018 te zien in het Gemeentemuseum Den Haag.