Moet je een kunstenaar begrijpen – om diens kunst te kunnen waarderen? Anselm Kiefer en Anton Heyboer

Moet je een kunstenaar begrijpen – om diens kunst te kunnen waarderen? Anselm Kiefer en Anton Heyboer

(Toets op ‘lees meer’ voor correcte weergave) 

Moet je een kunstenaar begrijpen – om diens kunst te kunnen waarderen? Anselm Kiefer en Anton Heyboer

Anselm Kiefer, de reus van een kunstenaar die ons meestal trakteert op een stevige pot zelfreflectie met de gigantische beelden van oorlog en vernietiging, komt ineens te voorschijn met pure verleiding. Geen loden gewicht van de geschiedenis, maar landschappen en bloemen in prachtige kleuren, pure wellust en vrouwen in extase. (Zie link hieronder) Moet ik dat eerst helemaal doorgronden? Nou nee, je zou verwachten van niet. Maar waarom raak je wel geïntrigeerd door deze plotselinge kleuren? Of wel door een stapel ijzer, of loodplaten die door Anselm Kiefer zijn gerangschikt en niet door de schroothoop bij de handelaar in oude metalen?

Ik ben alweer om

Je wordt uitgedaagd. Er zit iets extra’s bij, en niet zo’n beetje ook. Het heeft effect op je. Wanneer je dat merkt bij jezelf, ga je vanzelf dieper graven. Vroeger of later. En soms blijkt dan, dat je niet een-twee-drie bij de bodem terecht komt. Maar dan blijkt die bodem wel bijzonder de moeite waard. (Die pech heb ik dan, met een Anton Heyboer.)

Verleiding en extase

Ah. Verleiding. Was dat niet een punt uit dat systeem van Anton Heyboer – nummer 9? Kiefer confronteert ons meestal met de realiteit van de doorgeslagen kanten van mens-zijn: verschrikking, waanzin, ondergang. Overigens, als je daar toch bent, ook dat is goed aan te wijzen in dat systeem van Heyboer: punt 5 en 6. Welke rol speelt de verleiding dan? Oppervlakkige schoonheid? Kiefer twijfelt zelf lijkt het (zie link onderaan: ‘Transit from cool to warm’). 

De ballen

Verleiding heeft twee gezichten. Of ze grijpt je bij de ballen, en voert je doordat je je eraan overgeeft naar nieuwe werelden, nieuwe inzichten wellicht. Misschien toont het een nieuwe weg, een die uit de waanzin zal voeren. En niet omdat een potje van bil gaan de oplossing zou zijn, of je verschuilen in een prachtige bloementuin. Ook verleiding vernietigt: het verwoest alle starre denkpatronen, jawel, juist datgene dat tot de gekte hebben geleid, en daardoor ontstaan heel nieuwe kansen. Dat voel je aan je kloten.

Of  illusie

Maar verleiding, ze kan je ook echt helemaal verwoesten. Dat is het andere gezicht. Je trapt erin en bent hulpeloos uitgeleverd – en dat kan totaal de verkeerde kant uitgaan. Kiefers werk Klingsors Garten verwijst naar hoe de nobele Graalridders werden verleid, maar nu met weinig goeds in het vooruitzicht. Zo kennen we Kiefer weer. Hier bewijst hij dat warme verleiding en kil gevaar twee zijden van dezelfde medaille kunnen zijn. Kiefers verleiding opent geen nieuwe mogelijkheden, het is een illusie. Hier dreigt slechts het einde.

Kiefer graaft dieper dan we leuk vinden. Heyboer groef nog een laagje dieper, en stuitte op een nog groter overzicht:

Kiefer

(Lees verder na de twee afbeeldingen)

Kiefer drukt de mindere kanten van het menselijk handelen uit – de diepe sporen daarvan in de materie die geschiedenis geworden is – en met enorme kracht. Zo kijkt Kiefer naar die feiten, zo beleeft hij dat, vindt er een plaats voor en drukt dat uit via zijn kunst. Hij zegt: ‘We weten niet waarom wij hier zijn. Er is intellect, maar we kunnen het niet doorgronden. De kunstenaar – die verbindt alles op een andere, nieuwe  manier.’ (Punt 7 dus:)

Heyboer

Heyboers punt 7 is de manier waarop de kunstenaar alles (punt 5 t/m 9) onderzoekt en zo een plaats voor zichzelf ontwikkelt die zinvol is te midden van het tumult van de wereld. Zoals Kiefer doet. Dat is al werk zat. Maar daarnaast duikelde Heyboer nog meer op: het totaalplaatje, zeg maar. Hij zag nog grotere verbanden dan slechts alleen dat werk van de kunstenaar – die toont en verwerkt. Want dat is eigenlijk pas het halve werk voor een mens. Omdat dat begint met punt 1, en niet met punt 7.

Dat geheel drukt Heyboer uit in zijn kunst. En dat maakt hem relevant.

Ze zijn er maar zoet mee, die kunstenaars.

Hierbij: Heyboers systeem (zie onder) en piepkleine stukjes Kiefer, kijk de docu. Hier de korte film, waarin hij vertelt over het menselijke brein: ‘malfunction’ waar voor hij geen hoop heeft, en over hoe hij het best werkt op de momenten dat hij iets spiritueels ervaart.

Meer: Zojuist gepresenteerd bij Gagosian Gallery in New York: “Transition from Cool to Warm” van Anselm Kiefer. Wat meer Kiefer. Meer verleiding op deze site: kijk bij de gallery Lust for life, en Tuinatelier. Lees mijn uitleg van Het systeem van Anton Heyboer.