Een beetje Muze kost al gauw zo’n slordige 52 miljoen – de Muze van Brancusi dan

Een beetje Muze kost al gauw zo’n slordige 52 miljoen – de Muze van Brancusi dan

Ja, je zal het maar nodig hebben, hè, een Muze. Die van Brancusi werd enkele maanden geleden, in mei, door iemand gekocht voor dat recordbedrag. Wat is een muze?

De gemiddelde meneren- kunstenaar heeft daar wel behoefte aan, een muze, die stille vrouwelijke kracht die toegang geeft tot creativiteit. Maar die gemiddelde kunstenaar kan dat niet betalen voor een muze, schat ik zo in. Mevrouwen-kunstenaars, die rooien het zelf wel, zeker nu het slagveld van de biologische functies wat begint te luwen. Zij hebben een ingebouwde muze, gratis, ze voelen van alles vanzelf al aan. Zij weten sowieso al een heleboel van overgave en voortbrengen.

Gratis?

Kopen dan maar, zo’n muze? Oef. Duur. Hij zal het op de ouderwetse manier moeten doen vrees ik: zich over durven geven, zich laten verleiden door zijn al of niet onbereikbare ideale vrouw. Of – of hij ontdekt die geheimzinnige kant in zichzelf, wat een feest zou dat zijn! Zeker als dat dan ook geen taboe meer hoeft te zijn. Want daar, verschuilt zij zich natuurlijk allang. Altijd al. Terwijl hij buiten zichzelf raakt door ergens anders te zoeken en verliefd te smachten naar schoonheden elders. Ach, projecties, ze zijn handig, voor even, maar je moet er niet in blijven steken.

Verleid door de muze

Kijk hoe vredig ze ligt te slapen, de Muse van Brancusi. Zo open. Zo verleidt ze, in stilte. Helemaal in zichzelf gekeerd, luisterend naar het lied van de schepping. Puur. Met voldoende in huis voor twee. Hoe verleidelijk is het haar aan te raken. Maar haar bezitten is haar vernietigen. Het was 1908, Brancusi was toch al een poosje bezig als kunstenaar, toen hij het licht zag en begreep waar kunst vandaan komt. Het werd zijn nieuwe start, het echte uitgangspunt voor alles wat daarna tevoorschijn kwam.

Het ei van Brancusi 

En in 1916 liet Brancusi dat stille hoofd helemaal zichzelf zijn: Het begin van de wereld, bijna helemaal de vorm van een ei. Beeld voor blinden noemde hij het. Bedoelde hij dan: Ik zie dat jij het niet ziet, ik maak dit beeld voor je, kijk – en voel? (De nazi’s gingen het helemaal niet begrijpen later, niet voelen ook, en pikten het beeld in. Entartet. Maar die hadden dan ook wel veel last van Heyboers punten 5 en 6 uit zijn systeem (zie link onder): helemaal en totaal  doordraven, regelrecht de waanzin en krankzinnigheid in.)

Sleeping beauty

Ze slaapt, de muze van Brancusi: je moet je laten verleiden, en je er dan volstrekt aan overgeven. In haar onschuld trekt ze aan. Zij kan in haar slaap of meditatie bij haar herinneringen, hoort het lied, waar ze je over kan vertellen. Het eerste lied, de schepping, het eerste begin.

De eerste drie Muzen, in het oude Griekenland, zorgden daar dan ook voor: meditatie, herinnering en voor het lied.

Soms een heleboel hartzeer 

En dan blijkt zij, vrouw, muze, puur vruchtbaar voor de man – het is langs die weg dat verstand bij ‘scheppen’ kan. Via het onbegrijpelijke. Alleen zo wordt er iets wezenlijks voortgebracht. Je kunt haar aanroepen zoals Homerus in het oude Griekenland en later Shakespeare dat deden. Je kunt smoorverliefd op haar worden en haar kwijtraken (Bob Dylan raakte zijn Sara kwijt), of zelfs helemaal nooit kunnen bereiken (Dante’s Beatrice). En Salvador Dali pikte zijn Gala in van een vriend (de dichter Paul Éluard) en huwde haar. Hoe dan ook: ze moet er zijn, ergens. En misschien dus wel eigenlijk in jezelf.

Zelfs in de film

In Tarkowsky’s film Stalker zoekt de gids de weg door een ontoegankelijke wereld. Op een zeer onbetrouwbaar lijkende wijze: schijnbare toevalligheid speelt een grote rol. Hoe onwetenschappelijk ook (de wetenschapper die meegaat wil heimelijk het uiteindelijke doel vernietigen), zo wordt het pad onthuld, en niet anders. Hoe spannend en geheimzinnig het ook is.

Je hebt haar misschien niet eens echt helemaal bewust in de gaten, je eigen muze, terwijl ze toch gewoon door je heen werkt. Of je ziet haar  juist kraakhelder in jezelf, en je verzamelt haar ook om je heen, in viervoud, zoals Anton Heyboer.

En als je ooit eens teveel in je brein vast komt te zitten: laat je verleiden. Ze brengt zoveel. (Dat bedoelt Heyboer dan weer met zijn punt 9.) Hieronder zie je de voorgangster van dit beeld.

Hierbij: De slapende Muze van Brancusi uit 1908 (onder) en Het begin van de wereld (Beeld voor blinden) uit 1916 (boven). Zeven jaar later is Brancusi, eerst totaal onder de indruk van de slapende vrouw, terechtgekomen bij het begin: creativiteit, de schepping. In de leegte, het niets. Haast een ei, dat alle mogelijkheden in zich bergt.

Meer: Lees het ei van Anton Heyboer. Ik heb nog wel wat verleiding voor je in Lust for Life. De trailer van Stalker uit 1979. En meer over de Muzen. Beelden van enkele van Brancusi’s muzen. Constantin Brancusi.

Met dank aan H. L.