Schotelt Harold Pinter ons een prachtig uitgevoerde Koan voor? De huisbewaarder

Schotelt Harold Pinter ons een prachtig uitgevoerde Koan voor? De huisbewaarder

(Toets op ‘lees meer’ voor correcte weergave) 

Schotelt Harold Pinter ons een prachtig uitgevoerde Koan voor? Ik gooi maar eens een knuppel in het hoenderhok. Er is momenteel een stuk van de schrijver te zien van de Toneelschuur Producties: De huisbewaarder. En weet je wat een koan is?  Kort door de bocht: een heel korte tekst, die je ter studie gegeven wordt als je je wilt ontwikkelen als zen monnik. Mocht je dat toevallig willen. Omdat je minimaal ‘Verlicht’ wenst te raken. Als je ‘Verlicht’ worden – whatever dat is –  misschien in een moment van totale verstandsverbijstering eens op je op je bucketlist hebt gezet. Maar genoeg hierover:

Koan

Als je een puzzelaar bent zal dit je misschien raken: want wat is nou de grap met een koan: die tekst is niet met het logisch denkende brein te bevatten. Oh nee? Nou nee. Je kunt studeren en piekeren tot je een ons weegt, je komt er niet uit. Het is een onoplosbaar raadseltje. Juist met de bedoeling om je brein droog te laten koken – totdat het denken het opgeeft. Ook Pinter haalt zoveel overhoop, en stelt zoveel niet te beantwoorden vragen, dat verwarring je deel is. Waarom? Waar is dat voor nodig? Omdat alles eng is. En omdat onze oplossingen niet kloppen.

Niets is te vertrouwen

Over-voorzichtig leven, boordevol angsten, helemaal afgesloten voor uitwisseling met heel de rest van de wereld, dat lijken manieren om de oplossingen voor onze levensvragen te vinden. Please… desnoods schijnveiligheid. Veilig? Voor wie of voor wat? Bang voor verlies, dat zijn de mensen in de situaties die Pinter onder de loep neemt. En misschien weten ze niet eens wat ze te verliezen hebben. En of dat echt wel zo waardevol voor hen is. Hij fileert zijn karakters en hun  manier van leven met een allerakeligst vlijmscherp mes en laat hun zogenaamde zekerheden tergend langzaam – maar razend – in elkaar donderen.

Niets is waar

Want wat is waarheid? En wat is onwaar? Maakt dat iets uit?

Is er eigenlijk verschil tussen werkelijkheid en onwerkelijkheid?

Als je begint te vermoeden dat je nergens zeker van kunt zijn, wat ben je dan? Wat doe je dan?

Pinter sleept ons tegenspartelend en wel een unheimlichkeid in, die eindigt in een totale verwarrende verlatenheid. De oerangst. En, na de alles-verstarrende schrik is er de uitdaging: wat nu?

Kijk nu eens naar zo’n koan, een moderne zelfs: ‘If nothing what you do will do, then what will you do?’

Het niets is te vertrouwen

Pinter laat ons realiseren dat we ons verkijken op wat de werkelijkheid is. Op wat en wie we zelf zijn. Door te laten zien hoe knettergek dat is. Pas als we dat eenmaal gedaan hebben kunnen we ontdekken wat er werkelijk van belang is. Pas als je vastloopt zie je daar kans voor. En die stap moet je zelf zetten:

Het niets is waar.

En dan wordt het leuk: een ondraaglijke lichtheid haast. Zelfs. Meen ik te mogen vermoeden.

Pinter had dus het met veel minder woorden kunnen doen, maar hij doet het zo prachtig dat hij het mag van mij. Een koan vermommen als een heel theaterstuk. Daar zou hij de Nobelprijs voor moeten krijgen!

Kom maar op

En wie van jullie is er een dergelijk Pinter-deskundige dat hij me hiermee onderuit kan sabelen? Dat zal misschien een makkie zijn. Maar kom maar op, ik ben benieuwd.

Hierbij: Uit De huisbewaarder.

Meer: Toneelschuurproducties: De huisbewaarder van Harold Pinter. Regie Paul Knieriem. Tournee t/m 30/12.9 november. Donderdag 9 november te zien in de Lieve Vrouw in Amersfoort.

Voor B. W.