Vertellen over Anton Heyboer – een vrije geest

Vertellen over Anton Heyboer – een vrije geest

(Toets op ‘lees meer’ voor correcte weergave) 

Vertellen over Anton Heyboer – een vrije geest. Naar aanleiding van de huidige expositie in het Gemeente Museum Den Haag vertel ik bij Tsjimme de Haan in het radioprogramma Kunst Actueel over Anton Heyboer, zijn systeem en zijn vrouwen. Op de Golfbreker. Ongeveer een half uur lang, afgewisseld met wat muziek, gaat het over de excentriekeling met zijn vele vrouwen, die door menigeen wordt afgedaan als: ‘die spoort niet.’ En dat half uur was veel te kort. Luister hier zelf maar.

Een kleine ‘oeps!’

Maar – let op: ik zit er een keertje naast: Als ik vertel over Heyboers gevoel van een honderdvoudige verliefdheid, dan heeft hij het over wat hij in zijn krankzinnigheid (de Yin, de vrouw-kant van gekte: nummer 6) allemaal kon beleven. Daar kan het kennelijk dus ook prachtig lijken – maar too much – vele malen too much, en hij kon er niet aan ontsnappen. Ik had aanvankelijk begrepen dat zijn enthousiasme bij het ontdekken van zijn systeem dat verliefde gevoel gaf. Dus daar zat ik er naast. Gelukkig laat ik Lotti Heyboer alles waarmee ik (over hen) tevoorschijn kom beoordelen.

Met je ogen dicht

Wat mij zelf aanvankelijk nu zo boeide aan hem? Dat was de vaart waarmee hij met kwast en verf (of wat er maar voor handen was) in een enkel – totaal geconcentreerd – moment tot een werkstuk komt. Die vaart was niets nieuws voor mij, dat was herkenning dus, al zijn we nog zo verschillend. Dat je daarbij vrolijk door blijft babbelen, en regelmatig je ogen dicht doet, dat ken ik zelf uitstekend. Dus dat begreep ik heel goed. Niet denken, maar handelen – vanuit je diepste eigen bron. (Zie links naar twee video’s onderaan.)

Moeras

Dat hij zichzelf als een kluizenaar terugtrok met zijn vier vrouwen, (en een vijfde aan de overkant van de straat, als ambassadrice voor zijn werk), leek hem ontoegankelijk genoeg te maken om er verder niet bij stil te staan. Totdat ik ineens een tekst van hem onder ogen kreeg waar een diepgaande wijsheid uit sprak. Genoeg intelligentie daar om eens wat beter op te gaan letten. Voordat hij was gaan schilderen heeft hij ook nog een enorme productie aan etsen gemaakt, en daar is hij nooit echt mee opgehouden. Er werden prachtfoto’s gemaakt, collages, en hij schreef. En vertelde, en daagde iedereen uit om net als hijzelf te zien: wat hij als de oplossing van een hele hoop ellende zag. Zelfs zijn kleine leefgemeenschap was kunst voor hem. On-schuld, dat was zijn thema. En al dat werk van hem is zo ruig en zo wars van conventies, dat het stuk voor stuk volkomen autonoom is. (Lees verder onder de afbeelding)

Krassen

Maar wat een vreemde afbeeldingen kraste hij voor zijn etsen in het metaal: kriskranslijnen, cijfertjes, vaak in spiegelbeeld afgedrukt, ruitpatronen, primitieve mensfiguurtjes, ik kon er geen touw aan vastknopen. Al begon ik langzaamaan de rauwe puurheid ervan te waarderen. Ik zag wel steeds vaker het lijnenstelsel dat hij zelf zijn systeem noemde terug. (Zie hierbij. Rechts dat is waar ik het eerst over heb in mijn verhaal in het interview, nummer 5 t/m 9. Links zit nummer EEN. Dat waar alles om draait. En in het midden: de cruciale 4.) Logisch, dat ik die lijnen steeds weer herkende, want die zitten vrijwel overal door zijn werk heen, hij schilderde het zelfs op zijn snuit, zo belangrijk was het kennelijk voor hem. Een levensnoodzaak, een inzicht en handleiding voor zichzelf: de door trauma’s en schizofrenie geteisterde mens, die een heldere oplossing voor zijn problematiek gevonden had. Een oplossing die voor iedereen kon werken vond hij.  (Lees verder onder de afbeelding)

Hierbij: Anton Heyboer op zijn land: ‘…every day this on your land you are allways awake and full of create…’ (Den Ilp 1966).

Meer:  Lees over blind tekenen (of schilderen en al de rest). Video van Heyboer aan het werk. Uitleg van het systeem in mijn woorden. Heyboer heeft keihard gewerkt om na zijn dood zijn vrouwen nog inkomen te verschaffen, er is nog veel te koop bij hen. Dat weet je zeker dat er geen vervalsende prutser aan het werk is geweest. Nogmaals: Het interview. De expositie over Anton Heyboer in het Haags Gemeente Museum duurt nog tot en met januari. Video van mij aan het werk. Meer over Heyboer op deze blog. Kijk bij mijn galleries om te begrijpen.

Voor Tsjimme. En voor N.