In een klein hoekje – Odilon Redon in het Kröller Müller Museum

In een klein hoekje – Odilon Redon in het Kröller Müller Museum

Daar hangt ie dan, nu op de expositie in het Kröller Müller Museum (zie link onderaan). Tot 10 september. De eerste keer dat ik zelf Odilon Redons werk tegenkwam is lang geleden. Erg lang geleden. De aarde koelde nog af, zo ongeveer. En zoals gewoonlijk deed ik het andersom: ik begon achterstevoren. Want wat mij aansprak waren de ongrijpbaar subtiele kleurvlakjes die hij met pastel als confetti om zich heen strooide. Nou ja, op het papier dan bedoel ik natuurlijk. Papier, karton of doek – dat hij nauwelijks raakte met zijn stiften of penselen. Maar heel veel kleur. Dàt kende ik. En er viel ook lekker veel te raden bij zijn werk.

Verkeerd om

Maar dat was zijn latere werk, zo bleek. Zèlf was hij begonnen met Zwaar Drama. In zwart wit. Frêle witte vrouwen-koppies en giftige zwarte moerasbloemen. Een wereld van griezelverhalen en nachtmerries. Zo werkte hij zich van beelden via gedichten naar de muziek. Kleur brak pas los bij hem toen hij, in zijn latere leven, begon bij te trekken van een rampzalige periode. Begrijp ik. Ja, dat doet kleur.

Lekker sfeertje. Met raven en zo

Tot die tijd dook hij net zo goed diep in zijn fantasie, hoor. Met of zonder paddenstoelen – of kwalijke dampen – daar wil ik van afwezen. Muziek, en dichters als Baudelaire met zijn bundel gedichten Les fleurs du mal  (Bloemen van het kwaad – diens uitspraak: ‘Het bedwelmende van slechte smaak is het aristocratische plezier om weerzin te wekken’ , dat zegt al iets over de inhoud ervan… ) en ons aller Edgar Allan Poe, met zijn gedicht The raven (De raaf, zie de link onderaan – om in de sfeer te komen) waren al interessant genoeg. En anders schreef hij zelf wel. Duistere duisternissen, dromen, geesten en druïden, alles gelardeerd met wonderlijke levensvormen, die je uit oersoepvormpjes ziet evolueren in zijn werk. Darwins evolutietheorie was hot destijds. En dan ook zijn subtiele schijnsels, de dreigende zwartheid: het werkte. Niks kleur. Drama!

Me like

Niet dat daar allemaal geen diep doorvoelde levenswijsheid achter zit, hoor, inhoud. Maar spelen, dat màg – want anders wordt het dor, of veel te sentimenteel. En een goed griezelverhaal is natuurlijk nooit weg.

Maar is het daarom dat ik je naar Odilon Redon zou sturen? Mis! De verrassing zit ‘m in een klein hoekje. Nu ja, voor mij dan. Paard en vrouw heet het werkstuk uit 1900, aan een van de wanden waar het gevleugeld paard Pegasus alle aandacht krijgt. In een hoek, ja. Op de tekening: een paard dat uit z’n eigen voegen barst van kracht en energie, een maatje te groot voor z’n eigen lijf, en dat paard wordt begeleid door een vrouwenfiguur – die fysiek in het niet valt, maar hem met alle aandacht en subtiliteit de baas blijft.

Dat is – leven

Wat gebeurt daar dan? Kijk eens heel goed? De inktlijnen geven het paard niet alleen ontelbare benen, onrustig in de drift om tot actie over te gaan, maar ook de vrouw zelf bestaat uit twee gestaltes, twee houdingen ook, en beiden kloppen helemaal. En ze vallen samen tot een derde. Echt waar, kijk maar. En zij, zij voert hem mee… wat een span zo, die twee! Of dat expres zo gemaakt is door Odilon Redon, of dat hij zijn hand heeft laten leiden door wat hij toen letterlijk voor zich zag gebeuren? Ik hoop het laatste, want dat is wat ik erin meen te herkennen. Gaaf dat hij het daarbij liet. Diverse momenten vallen samen, van alles, dwars door elkaar heen, als een tekenfilm, en meer dan dat. Beter dan veel van al het uitgewerkte en soms glad-gestileerde werk dat ik overal om mij heen zie daar. Dit is waar alles om draait. Enfin, ga maar kijken. Op een mooie zomerdag.

Hierbij: Detail uit Paard en vrouw. Zie je de twee vrouwengezichten? Twee gezichten, twee houdingen, een geheel in beweging. Kijk hier naar het gehele werkstuk. En kijk hier en hier naar wat ik ervan herken in mijn eigen werk.

Meer: De expositie Odilon Redon in het Kröller Müller Museum duurt tot en met 9 september 2018 Lees hier meer over Les fleurs du mal van Charles Baudelaire Hier een voorbeeld.  En hier meer over The raven van Edgar Allen Poe. Laat dat gedicht hier maar eens over je heen komen! Of lees (en beluister) meer over dat wonderlijk span: man & vrouw.