Kunst kaatst terug

Kunst kaatst terug (Plus een piepklein snufje Anton Heyboer – zie onderaan.)

Kijk, zegt het kind met het krijtje, ik maak een mooie tekening voor jou. Zo maar. En dan, dan moet je opletten! Niet doorlopen nu – maar even stilstaan. Wachten en kijken wat er gebeurt. Een kind met het puntje van de tong uit de mond, op straat in de zon. Misschien komt er nu een stoeptegel onder de kleuren te zitten. Of misschien, dat zul je minder vaak zelf mee kunnen meemaken, ontstaat er onder de handen van een groot kunstenaar een meesterwerk. Maar het maakt niet uit, welke van de twee het doet: volgens mij doen ze namelijk precies hetzelfde.

En geloof ze niet: het is nog maar de vraag of dat echt voor jou bedoeld is. Ze jokken een beetje, gewoon omdat jij in de buurt bent, en ze je heus wel aardig vinden. Maar dan vooral omdat wat ze aan het doen zijn zo heerlijk is: ze gunnen iedereen die ervaring en willen dat delen.

Vraag alleen nooit wat het is wat ze maken. Zeg nooit wat er niet aan schort: want hoe  zou jij dat kunnen weten? Jij weet niets. Jij mag stilletjes kijken naar wat er gebeurt. 

Jij hebt er niks mee te maken

Zij geven gehoor aan een ingeving. Daar is geen paars paard met zes poten, daar is geen schaduw die verkeerd zit. Doe je mond open om commentaar te leveren en je maakt iets zeldzaams kapot. Kostbaar. Al zal de rest van de wereld het niet zo indrukwekkend vinden, maar wat weet die nou?

Daar meldt zich muziek die jij nog niet kende, of een wonderwezen dat net nog, onzichtbaar voor jou, glinsterend rondvloog in de lucht. Durf dat nu eens te laten ontstaan, mee te maken, neem de tijd, en wil het niet altijd het beste weten.

Het wordt namelijk tóch nooit hoe het ‘hoort’. Nooit wat jij hebt bedacht. Alles wat kunst en creatief is: het is eigenlijk reusachtig verkeerd om. 

Wat heb je eraan? Wat is er het nut? Ach – soms kun je er van genieten, of pinkt je gemoed er een traantje bij weg. Vaak beleeft de maker of maakster er zelf een heidens plezier aan. Soms landt zo’n werkstuk op een stoffige zolder, en soms schrijft men er boeken over vol. Oh, en soms, heel soms, is er iets aan te verdienen. 

Kunst zit achterstevoren

En toch is dat allemaal niet eens de bedoeling.

Want: kunst zit achterstevoren. Echt. Hoe vaker je iets moois maakt, een taart, een goal, een sprankelend portret, of een hele stoep vol kleur, hoe meer je gaat beseffen, dat het niet draait om de taart, de goal of het portret. Je dacht, toen je begon, misschien nog: ik ga iets van grote kwaliteit maken. Iets dat indruk maakt, iets waar ik iemand een plezier mee doe, iets waar ik mijn eigen niveau verbeter, dat soort dingen. Maar ik hoop van harte dat dat plan weer snel vergeten is zodra je aan het werk bent, want kijk: dat kind met het krijtje kan het niet schelen dat er straks een regenbui komt. En al helemaal niet of er straks iemand misschien drukbezochte lezingen over het eindresultaat gaat geven. Het gaat niet om prijzen die gewonnen moeten worden.

Da’s alleen maar de buitenkant. Er is geen stress en geen frustratie.

En nu begint het kaatsen!

Dat kind, die bakker, die voetballer, die leren geleidelijk aan, al doende, de onverwachte kant van kunst begrijpen: de binnenkant.

Dat is de kant die onverwacht terugkaatst – naar jezelf toe. Alleen maar naar jezelf. Best wel een transformatie.

Zij storten zich blijmoedig in het onbekende, in een avontuur.

En dan zijn ze bij het maken, bij het ‘doen’, eventjes helemaal van deze wereld. 

Dan zijn ze weer even thuis. Terug van weggeweest.

Kijk, zegt het kind met het krijtje. Dit maak ik. Omdat ik besta. Als ik bezig ben dit te maken – dan besta ik pas ècht. Dan ben ik thuis.

Pak ook eens een krijtje!

(In Galerie Oisterwijk kun je tot 22 december 2019 kun je een prachttentoonstelling bezoeken over dat bijzondere dubbeleffect: van een kunstenaar die zich er zeer van bewust was dat het nooit om de buitenkant ging, maar altijd om de binnenkant; De hand van de Meester – Anton Heyboer.)

Zondag 8 december is daar een fraaie lezing over de kunst van Anton Heyboer, lees hier.

Meer: krijtjes, topkoks en voetballers op deze site. En meer over Anton Heyboer hier. 

Bij mij kun je binnenkort op deze manier, met je eigen ‘krijtje’, checken of ik er naast zit – of niet. (Of je nu kunt tekenen – of niet). Neem hier contact op, ik daag je uit. Of lees hier: Het leven is juist dat je er naast zit.

Hierbij: een stukje van de prachtige catalogus bij de expositie.  Kijk hier.